موتور خودرو

موتور اتومبیل که با قالب مجموعه سیلندر شناسایی می شود دارای برخی قطعات اصلی زیر می باشد:

پیستون:

پیستون اولین قطعه متحرک موتور است که باعث می‌شود انرژی آزاد شده از احتراق سوخت در دسترس قرار بگیرد. همچنین نیروهای تراکمی و انبساط ناشی از احتراق را تحمل می کند. بدین منظور پیستون با حرکات خود (به سمت پایین) ابتدا باعث ورود هوا و یا مخلوط هوا و سوخت به داخل سیلندر می‌شود، سپس باعث فشرده شدن مخلوط مذکور گشته و در ضمن به نحو رضایت بخشی (هنگام حرکت به سمت بالا) از نشت کردن گازها جلوگیری می‌کند. پس از عمل احتراق انرژی آزاد شده توسط پیستون جذب شده و با کمک شاتون به میل لنگ منتقل می‌گردد. و در نهایت پیستون باعث بیرون راندن گازهای ناشی از احتراق از محفظه سیلندر می‌گردد.

پیستون قطعه ای استوانه ای شکل است که این استوانه توخالی است به طوریکه یک سر آنها بسته و سر دیگرش باز است و از طریق این سر و بوسیله شاتون به میل لنگ متصل می‌شود البته معمولا قطر پیستون در سر باز آن بیشتر است (مانند یک استکان). همچنین طول پیستون ها معمولا کمی بیشتر از قطرشان است و تا حد امکان سبک ساخته می‌شوند. از مهمترین قسمت های پیستون، سطح بالایی آن است، شکل سطح بالای پیستون بر شیوه احتراق مخلوط سوخت و هوا اثر می گذارد و اگر سطح بالایی پیستون به خوبی طراحی شود اختلاط مخلوط سوخت و هوا بهتر شده و باعث ایجاد قدرت بهینه می شود.

پیستون ها می‌بایست دارای استحکام لازم و کیفیت بالایی باشند در ضمن می‌بایست بتوانند به خوبی حرارت را هدایت کنند. هدایت حرارت در پیستون بسیار حیاتی است زیرا در غیر اینصورت پیستون بسیار داغ شده و خطر چسبیدن آن بر اثر انبساط به جداره سیلندر پیش می‌آید. موادی که برای ساختن پیستون ها بکار می‌روند عبارتند از چدن خاکستری، فولاد ریخته گری و آلیاژ آلومینیوم. از چدن یا فولاد معمولا در ساختار پیستون های موتورهای سنگین که به سرعت زیاد و شتاب آنی نیاز ندارند استفاده می‌شود. در اغلب موتورهای اتومبیل ها از پیستون های با آلیاژ آلومینیوم استفاده می شود زیرا به دلیل وزن سبکترشان اجازه کار در سرعت‌های بیشتر و انعطاف پذیری در سرعت‌های مختلف را به پیستون ها می‌دهند. از طرف دیگر در بعضی از موتورهای سنگین از پیستون های آلیاژ آلومینیومی به لحاظ داشتن خواص رسانش گرمایی مناسب این ماده استفاده می‌شود بدین ترتیب که استفاده از آن، کنترل بهتر حرارت محفظه احتراق را فراهم آورده و بنابراین باعث کنترل بهتر احتراق می‌گردد. پیستون های چدنی در مقابل فرسودگی مقاومت بیشتری دارند.

جهت افزایش قدرت و کشش خودرو از چندین سیلندر و پیستون در خودرو استفاده می کنند. مثلا در دو مدل خودرو با اندازه پیستون های مشابه، خودرویی که دارای پیستون بیشتری می باشد، قدرت بیشتری خواهد داشت. پیستون، در عمق موتور خودرو می باشد در نتیجه برای مشاهده پیستون می بایست درب سوپاپ و سرسیلندر باز شود.

از انواع پیستون می توان به پیستون صاف و یکدست (دارای سطح بالایی صاف و یکدست)، پیستون گنبدی (دارای سطح بالایی گنبدی شکل) و پیستون مقعر (دارای سطح بالایی مقعر) نام برد.

فضای بین پیستون و سیلندر، با استفاده از رینگ‌های پیستون که در شیارهایی بر روی سطح خارجی پیستون قرار می‌گیرند، آب‌بندی می‌شود تا از نشت هوا وسوخت (درموتورهای احتراقی)به بیرون از سیلندر و نشت روغن به داخل آن جلوگیری شود.

بوش پیستون:

یکی از اجزای داخلی موتور است که در قسمت پیستون قرار دارد و از خروج سوخت و هوای متراکم شده از کنار پیستون جلوگیری می کند همچنین قابلیت تحمل فشار بالا را نیز دارد، البته این موضوع بسته به نوع بوش در پیستون ها متفاوت است. به دلیل اصطکاک بالای این محصول و تماس مکرر با روغن هنگام خرید از سلامت ظاهری آن مطمئن شوید.

میل لنگ:

همان محور اصلی موتور است که به صورت طولی قرار گرفته و به همراه چند یاتاقان به بلوک وصل است. این قطعه یکی از اصلی‌ترین اجزا موتورهای احتراق داخلی است. وظیفه اصلی آن تبدیل حرکت خطی پیستون‌ها به حرکت دورانی می‌باشد. به این مفهوم که این قطعه نیرویی که بر اثر حرکت رفت و برگشت پیستون ایجاد می‌شود را به صورت گشتاور و دور دریافت نموده قدرت را به سیستم انتقال قدرت ارسال می کند و به حرکت دورانی برای چرخش و حرکت چرخ‌ها تبدیل می‌کند. این کلاچ است که حرکت دورانی میل لنگ را به گیربکس منتقل می کند.

تقریبا تمام میل لنگ ها از جنس فولاد هستند که به روش فورج و با ترکیب کربن متوسط یا آلیاژ فولاد با کروم ساخته می شوند. همچنین در این قطعه از فلز وانادیوم برای خنک شدن سریع در برابر هوا استفاده شده است. البته از فولادهای ارزانتری در میل لنگ خودرو های ارزانتر استفاده می شود. در تعداد معدودی از موتورهای چند سیلندر که با دورهای بالا کار می‌کند میل لنگ را با استفاده از روش ریخته گری می‌سازند که در مواد آن نسبتا مقادیر زیادی از کربن و مس را بکار می‌برند. همچنین شاتون به وسیله یاتاقان به راحتی حول محور میل لنگ می چرخد.

درانتهای دیگر یا همان سر دیگر میل لنگ چرخ دنده ای وجود دارد که باعث چرخش میل بادامک می شود. میل لنگ خودرو نیز به اندازه تعداد سیلندرهای یک خودرو ، ظرفیت پذیرش شاتون را خواهد داشت.

شاتون:

اهرمی است که به پیستون موتور و میل لنگ متصل بوده و باعث تبدیل شدن نیروی خطی پیستون به نیروی چرخشی میل لنگ می شود. این قطعه تا حد امکان سبک ساخته می شود ولی در عین حال به اندازه لازم سخت و محکم (جنس فولاد) است. این استحکام برای تحمل ضربات ناشی از احتراق ضروری است. شاتون دارای دو سر و یک ساقه است.

یاتاقان:

در موتور هرجاییکه دو سطح داشته باشد از یاتاقان استفاده می شود. پوسته یاتاقان از فولاد یا برنز ساخته شده که این فولاد استحکام و مقاومت لازم را به یاتاقان می دهد. همچنین اصلی ترین قسمت مربوط به چرخش موتور یاتاقان ها هستند و باعث از بین رفتن اختلالات و اصطکاک بین فلزات و آلیاژ های خورو می شوند.

وظیفه یاتاقان این است که با حرکت بر روی لایه ی روغن، تماس میل لنگ با شاتون را برقرار کند. در صورت از بین رفتن لایه روغن و تماس مستقیم فلزات با یکدیگر، صدمات جبران ناپذیری به مکانیزم چرخشی خودرو وارد خواهد شد. در صورتی که این تماس مستقیم بین فلزات بر قرار شود، گرمای زیاد تولید شده سبب از بین رفتن لایه هایی از داخل یاتاقان می شود و در این صورت راننده باید از صدای تلق و تلق خودرو متوجه شده و فورا به یک تعمیرگاه مراجعه کند. در این حالت از اصلاح یاتاقان زدن استفاده می شود. به این نکته توجه کنید که در صورت یاتاقان زدن بلافاصله ماشین را خاموش کنید.

میل سوپاپ (میل بادامک):

قطعات عمده سرسیلندر که تحرک دارند همان سوپاپ‌های سرسیلندر هستند که می‌بایست به صورت بسیار دقیق و متناسب با حرکات پیستون باز و بسته شوند. عمل باز و بسته شدن این سوپاپ‌ها و نیز زمان‌بندی آن (تعیین مدت زمان بسته بودن یا بازبودن سوپاپ‌ها) به‌وسیله میل بادامک انجام می‌پذیرد. میل سوپاپ موتور، محوری است که حرکت خود را از میل لنگ می گیرد و دارای بادامک هایی که که به تایپیت (استوانه ای که سوپاپ را از محل نشست خود بلند می کند) حرکت رفت و برگشتی می دهد به علاوه استوانه خارج از مرکزی دارد که پمپ بنزین را به کار می اندازد و همچنین دارای دندانه محرک اویل پمپ و دلکو می باشد.

تسمه تایم:

قطعه‌ای از جنس لاستیک ضد ازون است. این قطعه به صورت دندانه‌ای است تا مانع از لغزیدن تسمه شود. وظیفه اصلی آن اطمینان حاصل کردن از زمان‌بندی صحیح باز و بسته شدن سوپاپ‌ها با توجه به حرکت پیستون‌ها در سیلندر است. در واقع هماهنگ کننده بین میلنگ و میل سوپاپ ‌ها جهت تشکیل سیکل احتراق و کارکرد دائم موتور است به طور خلاصه می‌توان گفت که این قطعه میل‌لنگ و میل‌سوپاپ را به منظور زمان‌بندی دقیق به یکدیگر متصل می‌کند. البته در حال حاضر گروهی از خودروهای جدید در موتور به جای تسمه از زنجیر تایم استفاده می‌کنند که ماندگاری بسیار طولانی‌تری دارد.

با توجه به افزایش راندمان خودروها، از طریق کوتاه کردن شاتون ها و همچنین کاهش حجم اتاق احتراق، فاصله پیستون ها با سوپاپ های سرسیلندر بسیار کم شده و در صورت پاره شدن تسمه تایم، سوپاپ ها به سر پیستون برخورد کرده و کج می شوند. در نتیجه موجب توقف خودرو، تعمیرات سر سیلندر و هزینه های زیاد می‌گردند. لذا توصیه می شود با توجه به دفترچه راهنمای شرکت های سازنده بر اساس مقدار کیلومتر اعلام شده برای تعویض تسمه تایم، نسبت به تعویض به موقع تسمه تایم و بلبرینگ‌ های هرزگرد جانبی آن اقدام کنید. مواردی مانند انجام take offهای مکرر، روشن کردن خودرو در سرازیری بدون استارت زدن، روغن ریزی در اطراف تسمه تایم و عدم تنظیم درست و شل بودن پیچ ‌های اتصال سبب پاره شدن تسمه تایم می گردد.

مجاری آب موتور:

محفظه های عبور آب در اطراف سیلندر و سر سیلندر می باشد که آب در آنجا گردش کرده و گرمای بیش از اندازه موتور را به رادیاتور انتقال می دهد.

سیلندر خودرو

سیلندر بخش مرکزی یک موتور یا پمپ است که پیستونی در آن حرکت می کند که از بالا به وسیله سرسیلندر مسدود شده و از طرف پایین با حرکت پیستون حجم آن مرتبا تغییر می کند. هر موتور، پمپ یا کمپرسور رفت و برگشتی، برای کارکرد نیاز به دست‌کم یک سیلندر دارد. شکل کلی سیلندرها به صورت استوانه‌ای توخالی است که از هر دو طرف باز بوده و محل بالا و پایین رفتن پیستون می‌باشند بنابراین چگونگی و کیفیت سطح داخلی سیلندرها که در تماس با پیستون است بسیار مهم است. به این صورت که مانند برش قسمت تحتانی یک لیوان به طوری که قطر محل برش با قطر دهانه لیوان یکسان باشد. سیلندر موتور در تمامی موتورهای احتراق داخلی (خواه چهارزمانه باشد خواه دوزمانه) وجود دارد. در معنای کاربردی کلمه سیلندر نه تنها به یک استوانه توخالی بلکه به بدنه اصلی موتور گفته می‌شود که شامل سیلندرها و نیز پوسته پوشاننده اطراف آنها مجاور عبور آب برای خنک کاری سیلندر و نیز مجاری روغن گفته می‌شود.

سیلندرهای چندگانه معمولا در کنار یکدیگر و در بلوک سیلندر قرار می‌گیرند که با ریخته‌گری آلیاژهای آلومینیوم یا چدن ساخته شده و سپس ماشینکاری می‌شوند. جابه جایی سیلندر یا حجم جابجایی را می توان با ضرب نمودن سطح مقطع آن با فاصله حرکت پیستون درون سیلندر محاسبه کرد که در نتیجه جابجایی موتور را می توان با ضرب کردن حجم جابجایی یک سیلندر در تعداد سیلندرها محاسبه نمود. البته ابعاد سیلندر متناسب با توان اسمی موتور و تعداد سیلندرهای آن متفاوت است.

یک پیستون در داخل هر سیلندر توسط چند حلقه(رینگ) پیستونی فلزی در شیار پیستون که در اطراف سطح بیرونی آن در شیارهای ماشین کاری شده نصب شده است قرار دارد. معمولا دو رینگ برای آب‌بندی فشاری و یک رینگ برای روغنکاری و برگشت دادن روغن وجود دارد. حلقه ها در تماس نزدیک با دیواره های سیلندر، سوار بر لایه نازکی از روغن روان کننده هستند تا از توقف موتور جلوگیری و سطح بادوامی در دیواره سیلندر ایجاد کنند.

دیواره‌های چدنی یا آلومینیمی سیلندرها به منظور فراهم آوردن یک سطح صاف برای حرکت پیستون‌ها باید صیقل زده شود. صیقلی بودن سطح داخلی سیلندرها به خاطر کم کردن اصطکاک میان پیستون و جداره سیلندر است. البته بدیهی است که اصطحکاک باعث تولید حرارت اضافی و هدر رفتن انرژی می‌شود که می‌بایست تا حدامکان از آن جلوگیری کرد. برای این منظور از روغن نیز استفاده می‌شود. سیلندرها و بوش‌ها دارای سطح پرداخت شده‌ای (صیقل خورده) می‌باشند که دارای هاشورهای (شیارهای) بسیار کوچکی است که به شکل متقاطع و در حین حرکت بالا و پایین سنگ سمباده در درون سیلندر ایجاد شده است. این هاشورهای متقاطع از گیر کردن رینگ‌های پیستون جلوگیری کرده و در ضمن سطحی را برای نگهداری روغن روان‌ساز فراهم می‌آورند. روانکاری نادرست می تواند باعث سایش پیستون یا حلقه پیستون به دیواره های سیلندر شود. در هنگام استفاده از موتور، به دلیل گرمای بیش از حد، عدم وجود روغن و یا در طول ذخیره سازی از طریق تراکم و خوردگی جرقه زنی می تواند اتفاق بیافتد.

در سیلندرهای یک خودرو ممکن است از یک سوپاپ ورودی و یک سوپاپ خروجی استفاده کنند که به آن سیلندر دو سوپاپه می گویند. در بعضی از خودروها نیز در هر سیلندر از دو سوپاپ ورودی و دو سوپاپ خروجی استفاده می شود که به آن سیلندر ، سیلندر چهار سوپاپه گفته می شود سیلندر و سرسیلندر با هم اتاق احتراق را تشکیل می دهند و جنس هردو از الومینیوم یا چدن می باشد.

به عنوان نمونه چند سیلندر می توان از انواع سیلندرهای تولیدی در شرکت صنایع ریخته گری ایران خودرو به صورت زیر نام برد:

• بلوک سیلندر 206: جنس این بلوک سیلندر چدن خاکستری بوده و در ابتدا برای خودروی 206 استفاده می شد و در چند سال گذشته برای خودروهای 405 و پژو پارس نیز از این بلوک سیلندر استفاده می شود.

• بلوک سیلندر سمند: ازجنس چدن خاکستری بوده و بصورت پایه گازسوز می باشد این بلوک سیلندر در ماشین های سمند خودروی ملی و دنا استفاده می شود.

• بلوک سیلندر ROA: از جنس چدن خاکستری بوده و از این بلوک سیلندر برای وانت بار، وانت مزدا کارا استفاده می شود.

انواع آرایش قرار گیری سیلندر:

• آرایش خطی سیلندر: زمانی اتفاق می افتد که تمام سیلندرها در یک بلوک دقیقا در یک راستا پست سر یکدیگر قرار گیرند. این نوع قرارگیری سیلندرها، اولین آرایش مورد استفاده در دنیای خودرو، بوده است. تعمیرات این مدل از خودروها بسیار ساده و روان است. بیشتر موتورهای 4 سیلندر دنیا با این ترتیب قرارگیری موجود هستند.

موتورهای تخت بیشتر به صورت قدرتی بوده و موتورهای سرعتی نیستند، به همین منظور تمام خودروهای دیزل سنگین، سعی بر این داشته که از این موتور استفاده نمایند، زیرا گشتاوری که در این موتورها برای سیستم های دیزلی یافت می شود، برای موتورهای دیگر کمتر وجود داشته است.

• آرایش خطی با زاویه سیلندر: در این نوع قرارگیری مانند سیستم خطی مستقیم، تمام سیلندرها در یک ردیف و در یک خط قرار دارند و تنها نکته متفاوت در این جا این است که زاویه قرار گیری سیلندرها نسبت به قائم مابین 15 تا 65 درجه است که دلیل آن استفاده از قابلیت موتورهای مورب می باشد،

از نظر ابعادی نیز مانند یک موتور خطی بوده و حتی تعمیرات آن نیز ساده تر می باشد و بدلیل فضای اریبی که ایجاد می نماید، مرکز ثقل پایینی داشته و فضای جلویی و یا کناری بسیار مناسبی را برای سیستم فراهم می آورند. همچنین این موتورها دارای دور گیری بسیار بالایی هستند به همین دلیل از این سیستم طراحی استفاده شده است تا موتورها در عین کوچکی و کم حجمی بتوانند قابلیت دور گیری سریعی داشته و نیز دارای گشتاور سرعتی باشند.

• آرایش خورجینی V شکل سیلندرها: پس از آرایش خطی، معروفترین مدل موتورها در میان خودرو سازان است. پیدایش این موتورها به دلیل جلوگیری از مشکلات عدیده ای مانند افزایش طول خودرو یا افزایش بی دلیل وزن خودرو در زمان هایی می باشد که خودروسازان 12 سیلندر را در یک ردیف قرار می دادند. اوج استفاده از این موتورها درجنگ دوم جهانی بوده است.

موتورهای خورجینی دارای سرعت بسیار مناسبی هستند به طوریکه عملا به این موتورها، موتورهای سرعتی می گویند. در این نوع، نحوه قرار گیری سیلندرها به مانند حرف V در زبان انگلیسی می باشد، که در 2 ردیف سیلندرها روبه روی یکدیگر قرار می گیرند که با زاویه قائم، زاویه تندی می سازند ولی در اصل زاویه قرار گیری که این موتورها را با آن شناسایی می نمایند زاویه ای است که با یکدیگر رعایت می نمایند که این زاویه میان 2 بلوکه سیلندر وجود دارد.

• آرایش جناغی خطی یا VR: در این نوع قرارگیری طراحی قدیمی موتورهای V شکل را از حالت عادی و سنتی خارج نموده و تبدیل به سیستم VR می نماید. این امر به خودرو ساز اجازه می دهد که بتواند به راحتی از موتوری پر قدرت ولی کوچک با قابلیت و توانایی های یک موتور 6 سیلندر پر قدرت ولی با ابعادی بس کوچک استفاده نماید.

این موتور دارای قدرت یک موتور خطی است ولی سرعت یک موتور خورجینی را ندارد، برای همین منظور کارایی ها و قابلیت های خاصی از جمله: حجم کوچک ، فضای اشغال کمتر ، بهبود راندمان حجمی و قدرتی بودن در کنار سرعت را داراست.به همین دلیل برای استفاده در خودروهای کوچک و با قابلیت های خاص مانند موتورهای خودروهای گلف مورد استفاده قرار می گیرند

سرسیلندر

یکی از قسمت های اصلی موتور خودرو سرسیلندر آن می باشد قطعه ای که به عنوان در پوش در بالای بدنه سیلندر بسته می شود تا محفظه احتراق را به وجود آورد معمولا در روی سرسیلندر جای شمع، جای سوپاپ و ... قرار دارد که در قسمت بالایی موتور قرار گرفته و مجموعه سوپاپ و مانیفولدها (لوله های انتقال دهنده سوخت به موتور و یا انتقال دهنده دوده حاصل از احتراق به خارج از آن) بر روی این قطعه مونتاژ می شوند. این قطعه باید بتواند در حین کار کردن حرارت بسیار زیادی را تحمل کند.

اگر در هنگام باز و بسته‌کردن سر‌سیلندر، ترتیب بستن پیچ‌ها را رعایت نکنید و آنها را بیش از حد سفت کنید، اگر ‌هنگام گرم‌ بودن پیشرانه، اقدام به باز‌کردن پیچ‌های سر‌سیلندر کنید و باز هم اگر طی مدتی به طور یکسره خودرو را تحت فشار قرار دهید، باید منتظر باشید سرسیلندر خودرویتان تاب برداشته و عملا بلا‌استفاده شود. همچنین در سرسیلندر مسیرهای جریان آب و روغن وجود دارد تا هم بتوان حرارت را در آن کنترل کرد، هم بتوان روغن مورد نیاز برای مجوعه سوپاپ‌ها و ادواتی که نیاز به روغنکاری دارند را به آن‌ها ارسال کرد.

سرسیلندرها تنها در موتورهای احتراق داخلی چهارزمانه وجود دارند و علت استفاده از آن‌ها این است که اگر به علت خرابی نیاز باشد که سیلندرها یا پیستونها دستکاری شوند، یا برداشته شوند، با باز کردن سرسیلندر دسترسی به آن‌ها بسیار ساده‌تر شود. ممکن است با عبارت سرسیلندر کامل مواجه شوید که نشادهنده آن است که سرسیلندر مورد نظر شامل سر سیلندر، گیت، سیت، همه واشر ها و میل سوپاپ و سوپاپ ها می باشد. سرسیلندرها با استفاده از مواد با کیفیتی همچون آلومینیوم، انواع آلیاژ آلومینیوم و چدن تولید و با استفاده از آخرین روش‌ها و تکنولوژی‌های قالب گیری، ساخته می‌‌شوند. جنس سرسیلندر از آلیاژهای آهن (چدن دندانه ریز) یا آلیاژهای آلومینیوم به دو صورت ریختگی یا تزریقی در داخل قالب های به خصوص ساخته می شود.

سرسیلندر معمولا یکپارچه و یا اگر طول موتور زیاد و یا سنگین باشد چند تیکه ریخته شده و سپس سطوح لازم را تراشیده و صیغل داده و به شکل مورد نظر در می آورد. اما به هر حال این قسمت از هر جنسی که ساخته شود، دارای یک محدوده تحمل فشار محدودی است و مسلما گذر از حد استاندارد، صدمات زیاد و هزینه‌بری به آن وارد می‌کند. در ایران برای تولید سرسیلندرهای بنزینی از آلیاژ AL-SI-CU با درصدهای مختلف CU و SI استفاده می شود. در حقیقت از گروه های آلیاژهای ریختگری 380 برای تولید این قطعه مهم و حساس موتور استفاده می شود.

عیوب ممکن در سرسیلندر:

اگر یک سرسیلندر تحت حرارتی بیش از حد تحمل خود قرار گیرد (که کاملا بسته به کیفیت سرسیلندر و مواد تشکیل دهنده آن دارد) اصطلاحاً می گویند که سرسیلندر سوخته است. در واقع همان پیچش و تغییر شکل در اثر حرارت بیش از اندازه را سوختن می گویند که معمولا منجر به تعویض سرسیلندر می‌ شود.

• ترک خوردگی: در صورت یخ زدن شدید آب در سرسیلندر و یا زمانی که در حین تعمیر در اثر بی احتیاطی ضربه شدید به آن وارد شود.

• تاب دیدگی: به دلیل باز و بسته کردن غلط سرسیلندر، باز کردن سرسیلندر هنگامی که گرم است، نامیزان بستن پیچ های سرسیلندر، سوختن واشر سرسیلندر و گرم شدن بیش از حد

• کربن گرفتن: در اثر احتراق مخلوط هوا و بنزین در داخل سیلندر به مرور مقداری دوده در اتاق احتراق جمع شده که می تواند کاملا در کار موتور موثر واقع شود این دوده علاوه بر اینکه حجم اتاق احتراق را کوچک ساخته نسبت تراکم را در موتور بالا می برد که خود باعث احتراق زودرس در موتور می شود سرخ شدن کربن در زمان احتراق چه در الکترودهای شمع و چه در نقاط گرم دیگر مانند سطح نعلبکی سوپاپ ها و سطح بالای پیستون باعث ایجاد احتراق های نا به هنگام می گردد.

• گشاد شدن گیت سوپاپ , سوختن و خرابی سوپاپ

از انواع برندهای سرسیلندر می توان به صورت زیر نام برد:

• برند لیفان: که مربوط به شرکت سازنده خودرو لیفان می باشد و برای خودروهای لیفان LF-620 1.8 و LF-X60 AT (اتوماتیک) LF-X60 MT (دنده ای) مناسب است.

• برند گسترش وسایل خودرو آسیا یا ADD: که در خصوص قطعات یدکی خودرو است و با شرکت های خودرو سازی از قبیل ایران خودرو، سایپا و رنو پارس همکاری می کند.

• برند گوانجو Hesheng چین: که تامین کننده انواع سرسیلندرهای خودروهایی از قبیل تویوتا، میتسوبیشی، نیسان و ... می باشد.

• برند ایساکو: که در زمینه تهیه و توزیع لوازم یدکی شرکت ایران خودرو فعالیت دارد.

• برند قطعات خودرو عظام: تولیدکننده و صادر کننده سیلندر به کشوهایی چون ترکیه می باشد.

• برند ماهله آلمان: تقریباً همه تولیدکنندگان موتور و خودرو سازان بین‌المللی از مشتریان ماهله (Mahle) به حساب می‌آیند. این شرکت نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد و توسعه فناوری‌های خودرو و موتور و تنظیم استانداردهای مربوط به آن ایفا نموده است. گروه ماهله یکی از سه تولیدکننده برتر سیستم‌های پیستون و بوش پیستون در سراسر جهان است.

• برند آلتک (AL.TECH): سرسیلندرهای این برند که زیرمجموعه گروه بازرگانی دینا می باشد توانسته اند رضایت مشتری های خود را کسب نمایند.

• برند الدورا (ELDORA): این برند در سال 2010 میلادی در سازمان جهانی مالکیت معنوی WIPO تحت سیستم موافقت نامه و پروتکل مادرید ثبت گردیده است. الدورا (ELDORA) فعالیت را از تهران شروع و به تدریج حوزه‌ی جفرافیایی فعالیت خود را گسترش داد و اکنون یکی از برندهای پایدار و پیشتاز در حوزه لوازم یدکی خودرو است.

واشر سرسیلندر

واشر سیلندر واشری از جنس نسوز است که مابین بلوک و سرسیلندر (سرسیلندر توسط پیچ به بلوک موتور پیچ می شود) قرار می گیرد و عمل آب بندی کمپرس را انجام می دهد. کلفتی این واشر در اطراف اتاق احتراق بیشتر است. یک واشر سرسیلندر با کیفیت پایین می تواند باعث سوختن سرسیلندر یا راه پیدا کردن آب به روغن و اصطلاحاً آب و روغن قاطی کردن بشود.

واشر سر سیلندر از ورقه های فلز نرم یا پنبه نسوز و فلز نرم ساخته می شود که دارای انواع مختلفی است. واشر سرسیلندر توانایی تحمل دمای 1500 درجه سانتی‌گراد را داشته و از چند لایه پرس‌شده پنبه‌نسوز، کروم و آلومینیوم ساخته می‌شود تا دو بخش بلوک و سر‌سیلندر کاملا به هم چسبیده و آب‌بندی شوند.

سوختن واشر سرسیلندر در یک لحظه و یک دقیقه اتفاق نمی‌افتد بلکه ابتدا آب رادیاتور داغ می‌شود و حرارت افزایش پیدا می‌کند و چند دقیقه بعد از رسیدن آمپر به خط قرمز تازه صدمه دیدن واشر شروع می‌شود. به همین دلیل توصیه می شود در صورت مطلع شدن از بروز چنین وضعیتی در موتور خودرویتان، از پیمودن ادامه مسیر خودداری نمایید و ماشین تان را توسط بکسل به تعمیرگاه منتقل کنید. چراکه در صورت بی توجهی و یا عدم آگاهی از مشکل پیش آمده ممکن است باعث آسیب جدی تری به خودرویتان شده و هزینه های بالایی را متحمل شوید.

از علل سوختن و یا نیم سوز شدن واشر سر سیلندر موارد زیر را می توان نام برد:

• تاب داشتن سرسیلندر

• ترکیدن سرسیلندر

• شل بودن پیچ های سرسیلندر

• گرم کردن بیش از اندازه موتور

• نامیزان بستن پیچ‌های آن

بلوک سیلندر

بلوک سیلندر محلی است که در آن سیلندرها تعبیه شده اند در واقع بلوک به مجموعه سیلندرهای کنار یکدیگر و مجاری آب و روغن اطراف آنها اتلاق می‌گردد. به عبارت دیگر این بلوک قطعه‌ای ریخته‌گری از جنس چدن یا آلومینیوم می باشد که در واقع فوند‌انسیون تشکیل یک موتور احتراق داخلی را به وجود می‌آورد. به طوری که محل نصب میل‌لنگ، رینگ پیستون و شاتون، سرسیلندر، کارتل، منیفولد گاز و کلیه قطعات جانبی را فراهم می سازد. از این رو دقت در ساخت و ماشین کاری بلوکه سیلندر و همچنین نوع آلیاژ آن به جهت تحمل سرما و گرمای بیش از حد جهت جلوگیری از ترکیدن از اهمیت بالایی برخوردار می‌ باشد. در موتور اکثر وسایل نقلیه از آرایش بلوک یکجا استفاده می‌شود. که در آن سیلندرها مستقیما در بدنه بلوک سیلندر ریخته‌گری می‌شوند.

دو نوع بلوک سیلندر معمول به صورت زیر می باشد:

• بوش خشک: در این بلوک سیلندر، دیواره داخلی سیلندر را از یک استوانه قابل تعویض می‌سازند که اصطلاحا به این استوانه قابل تعویض بوش می‌گویند. کلمه خشک را نیز به این دلیل به کار می‌برند که آب خنک کننده موتور مستقیما با دیواره این بوش در تماس نیست.

• بوش تر: در این بلوک سیلندر دیواره داخلی سیلندر را یک بوش تشکیل می‌دهد لیکن این بوش بصورت مستقیم با آب سیستم خنک کاری موتور در تماس است و با آن از طریق مستقیم تبادل حرارتی انجام می‌دهد.

در تست خرابی سیلندر غالبا سه حالت زیر برای بلوک ها اتفاق می افتد:

• ترک خوردگی: این حالت معمولا ترک در سیلندر آلومینیومی خودروهای پژو و سمند و در نیمه بالای سیلندر رخ می دهد. این همان قسمتی از بلوک است که محل قرار گرفتن آب در اطراف سیلندرها و همچنین لوله فشار قوی روغن و کانال های رفت و برگشت روغن به سرسیلندر می باشد. ممکن است ترک در شاه لوله روغن و کانال های روغن زده باشد، در این حالت سیلندر ابتدا قبل از انجام جوشکاری تحت فشار تست می شود تا از عدم نشتی آب به کانال ها و شاه لوله روغن اطمینال حال شود زیرا در صورت نشتی آب به کانال ها و یا برعکس در موتور خودرو آب و روغن مخلوط شده و موتور دچار مشکل خواهد شد.

پس از تست ابتدایی جوشکاری انجام شده و پس از سرد شدن مجددا بلوک سیلندر تحت فشار تست شده و اگر مجددا نشتی وجود داشت رفع شده و پس از اطمینان از آب بندی بودن تمام محل ها، قطعه به مشتری تحویل می گردد.

• شاتون زدن: این حالت آسیب دیدگی در قسمت پایینی بلوک سیلندر، قسمتی که تماما محل وجود روغن بوده و به غیر از شاه لوله که روغن با فشار در آن در حال حرکت است در سایر نقاط روغن حالت پاشیده گی دارد و تحت فشار نیست رخ می دهد. در این حالت اگر آسیب به شاه لوله نرسیده باشد محل آسیب دیده پس از جوشکاری به وسیله نفت (که مایعی بسیار سبک و رقیق است) که به سرعت ریزترین ترک ها را نشان می دهد چک شده و پس از عدم مشاهده هرگونه نشتی، قطعه به مشتری تحویل می گردد.

• شکستگی: این حالت اغلب به دلیل تصادف ایجاد می شود. بنابراین نحوه تست بستگی به محل شکستگی دارد، اگر شکستگی در قسمت بالای بلوک سیلندر باشد با روش اول و اگر در قسمت پایین باشد به روش دوم محل تست می گردد. یكی از بدترین عیوبی كه ممكن است یك موتور دچار آن شود، تركیدن بلوک سیلندر است. این عیب كه بیشتر در روزهای بسیار سرد زمستان و در اثر نبود مایعی به نام ضدیخ به وجود می‌آید در اثر انبساط آب و یخ‌زدگی آن ایجاد می‌شود.

این مشکل در بلوک سیلندر معمولا در قسمت رو به بیرون مشاهده می‌شود. وقتی آب یخ زده می‌شود به علت خاصیت ویژه آن افزایش حجم داده و در اثر كمبود فضا، درون سیلندر فشار آورده و سیلندر را می‌تركاند. تركیدن سیلندر معمولاً در فصل زمستان زیاد به چشم نمی‌آید و تاثیر خود را نمی‌گذارد، اما در فصل گرما به علت تبخیر زیاد آب، سطح آب موتور بسیار كم می‌شود. البته عواملی مانند گرم شدن زیاد موتور و سرد شدن ناگهانی آن، ضربه خوردن سر سیلندر و بلوک موتور نیز از دیگر عواملی هستند که می توانند باعث ایجاد ترکیدگی در پوسته موتور شوند.

شدت این ترکیدگی‌ها متفاوت است به این صورت که هم ممکن است در حدی باشد که آب به طرز مشخصی به بیرون نشت کند و یا اینکه تنها باعث لب باز کردن بلوک یا سر سیلندر شود. وقتی سیلندر دچار ترك‌خوردگی می‌شود، هیچ كدام از مراحل سیكل‌كاری موتور به درستی انجام نمی گیرد. سیلندر توانایی انجام تراكم را ندارد، چون دارای نشتی بوده و مخلوط هوا و سوخت درون آن متراكم نمی‌شود. احتراق به درستی صورت نمی‌گیرد و قدرت لازم نیز تولید نمی‌شود و توانایی كامل تخلیه‌شدن را نداشته و درون سیلندر دود باقی می‌ماند. از طرف دیگر مكش موتور نیز به هیچ عنوان درست نیست. علت مكش موتور، ایجاد خلاء درون سیلندرها است. وقتی سیلندری به بیرون درز داشته باشد، در نتیجه خلأ در آن به وجود نیامده و همان سیلندر، مكش لازم را ندارد.

گاهی اوقات ترکیدگی به حدی زیاد است که با چشم دیده می‌شود در چنین مواردی احتیاج به اقدام خاصی برای تشخیص آن نیست. اما مواردی وجود دارد که ترکیدگی به صورتی است که میزان کمی آب از سیستم خنک کننده موتور کم می‌شود و این ترکیدگی دیده نمی‌شود. برای پی بردن به ترکیدگی پوسته موتور در چنین حالتی معمولاً بلوک موتور باز شده تا بر روی آن آزمایشی برای تشخیص ترکیدگی انجام شود.

راه دیگر تشخیص این است که اگر احساس می‌شود ترکیدگی درون سیلندر اتفاق افتاده است با استفاده از فشارسنجی که به جای شمع‌ها بسته می‌شود فشار درون یک سیلندر اندازه گیری شده چرا که در صورت بروز مشکل ترکیدگی اختلاف فشار یک سیلندر با خانه بعدی به طور مشخصی زیاد خواهد بود. میتوان از فشار آب گرم و هوای فشرده نیز برای تشخیص ترکیدگی پوسته موتور استفاده کرد.

رفع پارگی پوسته موتور به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد، اما لازم است بدانید که تمامی این روش‌ها به طور موقت قادر هستند این مشکل را برطرف کنند. زمانی که ترکیدگی پوسته موتور اتفاق می‌افتد در نهایت مالک مجبور می‌شود بلوک موتور یا سر سیلندر و در بعضی از موارد کل موتور را عوض کند.

تعویض بلوک موتور کاری هزینه‌بر است و علاوه بر هزینه این کار نیازمند طی کردن برخی مراحل قانونی برای تغییر شماره موتور و زدن شماره قبلی یا جدید در سند خودرو می باشد. استفاده از پودر‌های حاوی گرد فلزات یک راه موقت برای برطرف کردن مشکل ترکیدگی پوسته موتور است و استفاده از چسب‌های مخصوص دیگر راه موقت برای برطرف کردن این مشکل است. در صورتی که ترکیدگی زیاد باشد تنها میتوان با استفاده از جوش فلزی و دوختن این مشکل را موقتاً برطرف کرد.

برای برطرف‌كردن این عیوب در خودروهایی كه سیلندر چدنی داشته، باید سیلندر اصطلاحاً دوخته شود. دوختن سیلندر كاری است كه حتماً باید توسط افراد با تجربه انجام شود. در این كار شكاف ایجاد شده را چند سوراخ می‌كنند سپس سوراخ‌ها را قلاویز كرده و درون آنها را با لوله‌هایی پیچ می‌كنند. سپس لوله‌ها را كور كرده تا درز مربوطه كاملاً آب‌بندی شود. خودروهای جدید كه بلوك موتور آنها آلومینیومی است نیز اگر دچار این عیب شوند باید ترمیم شوند. این‌گونه موتورها پس از ترمیم، آزمایش آب شده و از نظر نشتی آب كاملاً امتحان می‌شوند. این نكته را باید یادآور شد خودرویی كه سیلندر آن تركیده و سپس دوخته شود باز هم نمی‌تواند حالت اول را داشته باشد. در بعضی خودروها، سیلندر را می‌توان از داخل پوسته موتور خارج كرد. در این‌گونه خودروها برای هر سیلندر یك بوش قرار داده شده است. در مواقعی كه سیلندر دچار مشكل می‌شود می‌توان با بازكردن سرسیلندر، بوش‌ها را خارج نموده و تعویض كرد. این‌گونه موتورها مزایا و معایبی دارند. اما مهمترین خوبی آنها این است كه اگر سیلندرها خراب شوند، نیازی به تراشكاری و بازكردن بلوك موتور نیست. در نتیجه تعمیر موتور و هزینه آن كمتر می‌شود.

در صورت نیاز به تعویض سیلندر خودرو و شماره گذاری مراحل مختلفی همچون اخذ مجوز پلیس راهور، درخواست از نمایندگی ها شرکت های خودرو سازی، تائید پلیس راهور و … وجود دارد. برای توضیح این مورد لازم است اطلاعاتی در خصوص کد VIN، که رشته‌ای ۱۷ حرفی از اعداد و حروف است و بیشتر افراد اصلاً از وجود آن خبر ندارند، در اختیارتان قرار دهیم. VIN به معنی شماره شناسایی خودرو است و همان‌طور که از نامش پیدا است، از مهم‌ترین اطلاعات یک خودرو محسوب می‌شود.

Vehicle Identification Number به‌ اختصار: VIN یک کد ۱۷ رقمی منحصر بفرد است که شامل اعداد از ۱ تا ۹ و حروف الفبای انگلیسی به جز حروف O. و Q. که برای جلوگیری از تشابه حذف شده‌اند. این کد که توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی تعریف می‌شود، جهت شناسایی موتور وسایل نقلیه سبک و سنگین، موتورسیکلت‌ها و موتور‌های گازی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کد VIN همانند اثر انگشت خودروی شما است. بهترین راه شناسایی یک خودرو از طریق بررسی VIN آن است. چرا که این کد در هیچ دو خودرویی یکسان نیست.

17 رقم کد VIN از سمت چپ به ترتیب نشان دهنده موارد زیر می باشند:

• کاراکتر ۱: نام کشور سازنده.

• کاراکتر‌های ۲ و ۳: نام کارخانه سازنده خودرو.

• کاراکتر‌های ۴ تا ۸: گویای مشخصاتی، چون مدل خودرو، وزن، قدرت پیشرانه، تعداد سیلندر‌ها و… .

• کاراکتر ۹: توسط آن می‌توان کل شماره شناسایی خودرو را کنترل نمود.

• کاراکتر ۱۰: نشاندهنده سال تولید است؛ مثلاً عدد ۸ نشانگر تولید خودرو در سال ۲۰۰۸ است. این کاراکتر بعد از سال ۲۰۱۰ به صورت حروف بیان شده‌است. بدین صورت که سال ۲۰۱۰ با حرف A. و سال ۲۰۱۱ با حرف B. و… نمایش داده می‌شود.

• کاراکتر ۱۱: نشانگر کد کارخانه‌ای تولیدکننده خودرو.

• کاراکتر ۱۲ تا ۱۷: شماره سریال خودرو است که چهار حرف آخر آن، در تمام خودرو‌ها باید به صورت عدد بیان شود. کمترین اهمیت این کد زمانی است که خودرو شما دزدیده و یا برای اعمال تغییراتی از سوی سازنده به کارخانه فراخوانی می شود.

در خصوص اقدام برای تعویض سیلندر خودرو، قبل از هر گونه اقدامی باید به همراه مدارک هویتی مالک و خودرو به پلیس راهور مراجعه شود. سپس مأمور کارشناس برای بازدید و بررسی ادعای سوختگی، فرسودگی و نشتی سیلندر به خودرو مراجعه می‌کند و در صورت تائید، پلیس اجازه تعویض موتور را می‌دهد. به این صورت که فرد می‌تواند از یک موتور استوک و یا از نمایندگی شرکت‌های خودرو سازی یک سیلندر جدید تهیه و پس از نصب سیلندر باید بار دیگر به پلیس راهور مراجعه کند. بعد از تائید اصالت خودرو باید کار‌های اداری برای ذکر تعویض در سند خورد انجام شود. در سیلندر‌هایی که از شرکت‌های خودرو سازی تهیه می‌شود شماره موتور هک شده است، در نتیجه اگر برای تهیه سیلندر غیر از شرکت‌های خودرو سازی که خودشان شماره سیلندر را هک می‌کنند، سیلندر دیگر تهیه شد برای هک شماره بر روی آن باید اقدام شود.

اگر این مراحل طی نشود و فرد بدون مجوز موتور ماشین را تعویض کند، ضمن جریمه شدن به یک چهارم تا یک هشتم قیمت قطعه، به پلیس آگاهی معرفی می‌شود.

قدرت و حجم موتور بر حسب اسب بخار و سی سی:

حجم موتور عامل مهمی در میزان قدرت و گشتاور تولیدی توسط پیشرانه است که به صورت غیر مستقیم بر سرعت و شتاب اولیه خودرو تاثیر می گذارد و میزان مصرف سوخت را تعیین می کند. همچنین حجم موتور شامل قطر سیلندر و اندازه ی مسیری که پیستون درون سیلندر طی می کند و همچنین تعداد سیلندرها می باشد. حج موتور با لیتر(L)، سی سی (CC) و اینچ مکعب (CL) نشان داده می شود و برای محاسبه آن ٣.١٤/٤*قطر سیلندر را به توان ٢ می رسانند.

گشتاور بیشترین تاثیر را در بحث شتاب اولیه و شتاب در زمان شروع حرکت خودرو دارد که هرچه مقدار آن در در تعداد دور پایین، بیشتر باشد موتور خودروی شما در بحث شتاب اولیه، توانایی بیشتری دارد. اما زمانی که در اطلاعات فنی یک پیشرانه عدد بالایی در مقابل اسب بخار نوشته شده باشد، یعنی خودرو شما بعد از شروع به حرکت، سرعت و شتاب ثانویه بیشتری دارد. 

حجم موتور بیشتر قدرت بیشتری تولید می کند و حجم موتور کمتر مصرف سوخت کمتری دارد. حجم موتورتعیین کننده این است که چه مقدار سوخت وارد سیلندرها شود و همچنین قدرت موتور را تعیین می کند. اسب بخار به‌عنوان مقیاسی از توان موتورهای درون‌سوز در صنعت خودروسازی اصطلاحی رایج است.

برای محاسبه قدرت تولیدی در اتومبیل‌های احتراق داخلی، اول با دستگاه‌های مخصوص که به خروجی میل لنگ موتور وصل می‌شود و باری بر روی موتور قرار می دهد، حداکثر گشتاور تولیدی موتور را محاسبه می‌کنند و سپس آن را در دور موتور ضرب کرده و تقسیم بر عدد 5252 می‌کنند. به عنوان مثال در دور موتور 1800 rpm، گشتاوری 100 نیوتن متری بدست می‌آید، حال اگر 1800را ضربدر 100نیوتن متر کنیم و سپس عدد بدست آمده یعنی 180000را تقسیم بر 5252 کنیم، عدد 34 برای مقدار قدرت تولیدی بدست می‌آید که آن را 34 اسب بخار می‌‌نامیم.

قدرت = گشتاور X دور موتور / 5252 معمولا قدرت موتورها بر اساس اسب بخار و به‌صورت خالص اعلام می‌شود که در این حالت خروجی موتور بدون در نظر گرفتن اثر اصطکاک چرخ‌ها به‌صورت bhp اعلام می‌شود. در خودروهای چهار چرخ متحرک معمولا قدرت خودرو 25 درصد کمتر از مقدار خالص آن اعلام می‌شود که با حروف hp خواهد بود.